PRL: teatr studencki i inny

Cykl wykładów Tadeusza Kornasia poświęcony działalności polskich teatrów studenckich oraz „poszukujących” w okresie PRL-u.

Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego zaprasza na cykl otwartych wykładów Tadeusza Kornasia – „PRL: teatr studencki i inny”. Wykład inaugurujący pt. Czas odwilży. STS, Bim-Bom i inni odbędzie się 3 lutego o godz. 17:00.

Wykłady dotyczyć będą działalności polskich teatrów studenckich oraz „poszukujących” w okresie PRL-u. W centrum opowieści znajdą się teatry, które w literaturze określane były jako studenckie (STS, Bim-Bom, Kalambur, Teatr STU, Teatr Ósmego Dnia, Teatr 77, Akademia Ruchu i inne). Jednak obok nich istniała cała grupa teatrów, które trudno zaklasyfikować, a które wpływały na rozwój ruchu studenckiego, choć działały w odmiennych strukturach organizacyjnych (jak choćby teatr uliczny, inicjatywy parateatralne, teatr drugoobiegowy po stanie wojennym…). „Inny teatr” w rozumieniu Tadeusza Kornasia to także Grotowski i Gardzienice, Węgajty. Bez Grotowskiego, jako punktu odniesienia, trudno wyobrazić sobie przekształcenia w ruchu studenckim, Gardzienice zaś od późnych lat 70. stanowiły ważną wyspę teatru alternatywnego. Gdzieś w tle jest jeszcze Tadeusz Kantor oraz różnorakie działania plastyczne. Cały ten konglomerat stanowił niezwykłe środowisko polskiego teatru w czasach PRL-u.

Harmonogram wykładów

3.02 | Czas odwilży. STS, Bim-Bom i inni
3.03 | Nowa dramaturgia, nowa poezja, nowa wizualność… mała stabilizacja
31.03 | Wokół polskiej „kontrkultury” – przełom lat 70.
21.04 | Parateatr – Para-ra-ra
23.06 | Festiwale, festiwale…
22.09 | Zawodowcy!? Teatr Ósmego Dnia, Akademia Ruchu, Teatr STU i inni
20.10 | Kultura poza centrum – Gardzienice, Węgajty i inne ośrodki
10.11 | Karnawał i wojna – teatr studencki w okresie „Solidarności” i po stanie wojennym
15.12 | „Śmierć na raty” – teatr studencki a zmierzch PRL-u

Tadeusz Kornaś

Profesor w Katedrze Teatru i Dramatu Uniwersytetu Jagiellońskiego. Interesuje się przede wszystkim teatrem polskim i powszechnym XX i XXI wieku. Teatr polski tego okresu bada w szerszym kontekście historii i przemian społecznych. Specyficzne miejsce w obszarze zainteresowań teatrem polskim zajmuje teatr „inny” – sytuujący się na peryferiach głównego obiegu artystycznego.

Odrębnym kręgiem zainteresowań jest teatr średniowieczny, ze szczególnym uwzględnieniem dramatu liturgicznego. Temat ten ewokuje kolejne zagadnienia badawcze, dotyczące zagadnień dramatu i teatru religijnego.

Zajmuje się też teatrem lalki, formy, maski. Od 2017 roku jest członkiem komitetu redakcyjnego kwartalnika „Teatr Lalek”.

Oczywiście, wykłady dotyczyć będą tylko kilku wybranych zagadnień i spektakli. Chciałbym równocześnie umieścić „teatr studencki i inny” w perspektywie przemian społecznych i politycznych PRL-u. Także przemian organizacyjnych wewnątrz samego ruchu studenckiego. Konieczne bowiem będzie prześledzenie, jak działały kluby studenckie, festiwale, jak działała cenzura…

Periodyzacja przemian ruchu studenckiego została już zaproponowana przez kilku badaczy. Zgadzam się w tej sprawie z Lechem Śliwonikiem, który podzielił dzieje tego teatru na trzy okresy. I w zasadzie, na bazie jego uwag (z drobnymi modyfikacjami) chcę oprzeć strukturę wykładów. Pierwszy okres (1954-1969), to czas kształtowania się ruchu, powstawania studenckich teatrów satyry, czas organizacji pierwszych festiwali. Ale zarazem okres ważnych przełomów społecznych i politycznych. Faza druga (1970-1981) to czas „studenckości alternatywnej”. Dzięki otwarciu się na teatralny świat (festiwale teatru otwartego we Wrocławiu, działalność Grotowskiego, etc.) zespoły zyskują świadomość formalną. W połączeniu z radykalizacją postaw politycznych, stworzyło to niezwykły fenomen polskiej wersji teatrów kontrkultury. To także okres tworzenia się działań parateatralnych, czas powstawania Gardzienic… Ale wtedy też dochodzi do uzawodowienia niektórych teatrów studenckich. I wreszcie okres trzeci (1982-1989). To okres rozbicia ruchu teatrów studenckich po stanie wojennym, rozdrobnienia ruchu, „śmierci na raty”. Datą graniczną (choć w niektórych przypadkach umowną) jest rok 1989. Zmienia się wtedy z przyczyn systemowych charakter organizacji ruchu teatru studenckiego. Będzie to punkt dojścia moich wykładów.

Tadeusz Kornaś