W roku 100. urodzin Józefa Szajny Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego oraz Teatr Ludowy w Krakowie zapraszają na wystawę „Puste pole. Przestrzeń wyobraźni“. Wystawa przygotowana przez Teatr Ludowy we współpracy z Instytutem Teatralnym, Muzeum Śląskim i Akademią Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie poświęcona jest nowohuckiemu okresowi w twórczości artysty. Wernisaż odbył się 4 października w galerii IT. Wystawa potrwa do 28 listopada.

W marcu minęła setna rocznica urodzin Józefa Szajny, malarza, scenografa, reżysera, twórcy nowatorskich przedstawień teatralnych, głównego reprezentanta nurtu zwanego teatrem narracji plastycznej, dyrektora Teatru Ludowego w latach 60. ubiegłego wieku. Z okazji Jubileuszu Teatr Ludowy wraz z partnerami: Muzeum Śląskie, Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie oraz Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego przygotował wystawę PUSTE POLE – PRZESTRZEŃ WYOBRAŹNI. JÓZEF SZAJNA 1922-2022, poświęconą nowohuckiemu okresowi w twórczości Artysty. Kuratorem wystawy jest Maria Klotzer, a aranżację ekspozycji przygotowała Monika Wanyura-Kurosad.

Józef Szajna należał do trójcy założycielskiej Teatru Ludowego. Wraz z Krystyną Skuszanką i Jerzym Krasowskim w latach 50. I 60. określił styl, charakter i wizerunek artystyczny nowohuckiej sceny. Pracował tutaj jako scenograf, a potem też dyrektor teatru. Nowa Huta to jego młodość. Przybył tu jako młody człowiek, jednak już bardzo dojrzały i naznaczony piętnem obozu i wojny. Tutaj rozpoczął długą drogę, która u kresu pozwoliła mu rozpatrywać, jak sam mówił, jego przeszłość jako doświadczenie optymistyczne, broniące świat i człowieka przed degradacją.

ZOBACZ PROGRAM WYSTAWY

Wizje plastyczne Szajny za każdym razem są totalne, przesądzają o interpretacji sztuki. Często, podobnie jak nasza wystawa, odwołują się do opresyjności zarówno historii, jak i aktualnej polityki, zachowując jednak zawsze wymiar uniwersalny. Nie każdy reżyser potrafił zmierzyć się z takim kompletnym odczytaniem dramatu przez scenografa. To musiało zaprowadzić Józefa Szajnę do teatru autorskiego, gdzie słowo było jedynie pretekstem do jego wizji. Przedsmak tego widać już w PUSTYM POLU, gdzie Szajna wystąpił w podwójnej roli reżysera i scenografa.

Biografia, życiowe doświadczenia nie przytłoczyły jednak artysty, nie stały się jedyną inspiracją, wyznaczającą jego widzenie świata. Choć przyszło mu żyć i tworzyć w czasach w sposób bardzo dojmujący naznaczonych najpierw wojną, a potem opresyjną polityką, co sprawiło, że był i niejednokrotnie jeszcze jest odczytywany i interpretowany głównie przez pryzmat wojny i polityki właśnie, to jednak wciąż jego sztuka ma w sobie moc uwodzenia obrazem i siłą plastycznej wizji.

Maria Klotzer, kuratorka wystawy

Koncepcja wystawy PUSTE POLE — PRZESTRZEŃ WYOBRAŹNI. JÓZEF SZAJNA 1922–2022 zakłada prezentację twórczości Józefa Szajny w formie dokumentacyjnej — ekspozycji projektów scenograficznych, fotogramów, fragmentów wypowiedzi Artysty i recenzji oraz odtworzeniowej — pełnoskalowej rekonstrukcji przestrzeni scenicznej do PUSTEGO POLA. Struktura ekspozycji odzwierciedla narrację zakładającą przybliżenie sylwetki i twórczości Józefa Szajny w Teatrze Ludowym oraz przywrócenie pamięci o teatrze ekspresji plastycznej, nowatorskim zjawisku w latach 60. XX wieku. Scenografia wystawy poprzez użycie surowych zdegradowanych materiałów, patyny i szorstkiej malatury nawiązuje do tematyki obecnej nieprzerwanie w pracach scenograficznych i instalacyjnych Szajny, do tematu Zagłady, doświadczenia obozowego z Auschwitz i Buchenwaldu. Kolorystyka wystawy została zawężona do monochromatycznej gamy z akcentami czerwieni, tak aby wydobyć istotę problemu, w którego centrum jest samotny człowiek borykający się z sytuacją graniczną życia i śmierci.

Wystawa dotyka jednego jeszcze aspektu ludzkiej egzystencji. Jest nim immanentnie wpisana w charakter człowieka potrzeba przekraczania własnych ograniczeń i niemożności oraz autoironia. Dokumentacja spektakli oraz projekty przywołują wielowymiarowy charakter teatru Szajny. Lekkość i delikatność łączą się z surowością, przełamując dramatyczny wyraz ekspozycji, czego wyrazem są kostiumy teatralne, wykonane przez studentów Katedry Scenografii ASP w Krakowie według oryginalnych projektów Józefa Szajny.

Monika Wanyura-Kurosad, autorka aranżacji wystawy