Aktualności Kalendarz wydarzeń PRL: teatr studencki Wykład

„PRL: teatr studencki i inny” | Parateatr – Para-ra-ra

Wymowa spektakli studenckich w końcu dekady lat 70. mocno się zradykalizowała. Większość teatrów studenckich w tamtych latach kładła nacisk na tworzenie teatru społecznie zaangażowanego.

opublikowano 31 marca 2022

Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego zaprasza 21 kwietnia o godz. 17:00 na wykład Tadeusza Kornasia pt. „Parateatr – Para-ra-ra”. Jest to kolejne spotkanie w ramach cyklu „PRL: teatr studencki i inny”. Bezpłatne zaproszenia dostępne są na stronie Instytutu oraz w serwisie GoOut.net.

Jerzy Grotowski i jego Teatr Laboratorium był od lat 60. istotnym punktem odniesienia dla ruchu teatrów studenckich. W 1970 roku Grotowski rozpoczął nowy etap swoich prac – parateatr. Stwierdził wówczas, że umiera już to, co oznaczają niektóre terminy sceniczne. Do takich umierających słów zaliczył: „spektakl, przedstawienie, teatr, widza”. Najważniejsze miało stać się teraz „Święto” – prawdziwe międzyludzkie spotkanie. W parateatrze nie było już podziału na aktorów i widzów, lecz wszyscy byli działającymi – tworzyli razem „kulturę czynną”.

Większość teatrów studenckich w tamtych latach bardzo mocno kładła natomiast nacisk na tworzenie teatru społecznie zaangażowanego, komentującego polityczną sytuację, niezgadzającego się na ograniczanie przez państwo obszarów wolności. Wymowa spektakli studenckich w końcu dekady lat 70. mocno się zradykalizowała.

Tymczasem Grotowski zaproponował realną pokusę odcięcia się od polityki, kultywowania „Święta” poza kanonami obowiązujących nawyków społecznych. Jak się okazało, niekiedy możliwe było połączenie tych biegunów. Lecz równie często pojawiał się fundamentalny spór między zwolennikami „kultury czynnej” a zaangażowanymi społecznie grupami teatrów studenckich.

Lech Raczak, lider Teatru Ósmego Dnia napisał w końcu dekady głośny tekst zatytułowany „Para-ra-ra”, polemizujący z parateatrem jako ideą, zarzucając Grotowskiemu i grupom oraz osobom, które zafascynował ten nurt, „strach przed konfrontacją z obcą, zewnętrzną rzeczywistością”. Jego zdaniem, parateatr zamiast swobody twórczej najczęściej proponował powielanie stereotypów zachowań i ucieczkę od odpowiedzialności.

Podczas wykładu – który odbędzie się 21 kwietnia o godz. 17:00 w Instytucie Teatralnym – prof. Tadeusz Kornaś przedstawi założenia i historię parateatru w Teatrze Laboratorium, a także opowie o polemicznym nastawieniu niektórych grup studenckich.

Bezpłatne zaproszenia na wykład dostępne są na stronie Instytutu oraz w serwisie GoOut.net.

Harmonogram wykładów

3.02 | Czas odwilży. STS, Bim-Bom i inni
3.03 | Nowa dramaturgia, nowa poezja, nowa wizualność… mała stabilizacja
31.03 | Wokół polskiej „kontrkultury” – przełom lat 70.
21.04 | Parateatr – Para-ra-ra
23.06 | Festiwale, festiwale…
22.09 | Zawodowcy!? Teatr Ósmego Dnia, Akademia Ruchu, Teatr STU i inni
20.10 | Kultura poza centrum – Gardzienice, Węgajty i inne ośrodki
10.11 | Karnawał i wojna – teatr studencki w okresie „Solidarności” i po stanie wojennym
15.12 | „Śmierć na raty” – teatr studencki a zmierzch PRL

Tadeusz Kornaś

Profesor w Katedrze Teatru i Dramatu Uniwersytetu Jagiellońskiego. Interesuje się przede wszystkim teatrem polskim i powszechnym XX i XXI wieku. Teatr polski tego okresu bada w szerszym kontekście historii i przemian społecznych. Specyficzne miejsce w obszarze zainteresowań teatrem polskim zajmuje teatr „inny” – sytuujący się na peryferiach głównego obiegu artystycznego.

Odrębnym kręgiem zainteresowań jest teatr średniowieczny, ze szczególnym uwzględnieniem dramatu liturgicznego. Temat ten ewokuje kolejne zagadnienia badawcze, dotyczące zagadnień dramatu i teatru religijnego.

Zajmuje się też teatrem lalki, formy, maski. Od 2017 roku jest członkiem komitetu redakcyjnego kwartalnika „Teatr Lalek”.

Cykl wykładów „PRL: teatr studencki i inny”

Wykłady z cyklu „PRL: teatr studencki i inny” dotyczyć będą działalności polskich teatrów studenckich oraz „poszukujących” w okresie PRL-u. W centrum opowieści znajdą się teatry, które w literaturze określane były jako studenckie (STS, Bim-Bom, Kalambur, Teatr STU, Teatr Ósmego Dnia, Teatr 77, Akademia Ruchu i inne). Jednak obok nich istniała cała grupa teatrów, które trudno zaklasyfikować, a które wpływały na rozwój ruchu studenckiego, choć działały w odmiennych strukturach organizacyjnych (jak choćby teatr uliczny, inicjatywy parateatralne, teatr drugoobiegowy po stanie wojennym…). „Inny teatr” w rozumieniu Tadeusza Kornasia to także Grotowski i Gardzienice, Węgajty. Bez Grotowskiego, jako punktu odniesienia, trudno wyobrazić sobie przekształcenia w ruchu studenckim, Gardzienice zaś od późnych lat 70. stanowiły ważną wyspę teatru alternatywnego. Gdzieś w tle jest jeszcze Tadeusz Kantor oraz różnorakie działania plastyczne. Cały ten konglomerat stanowił niezwykłe środowisko polskiego teatru w czasach PRL-u.