15.06.2020
8 czerwca 2020 r. odbyła się konferencja on-line „Instytucje artystyczne w nowej rzeczywistości – zadaj pytanie ekspertowi”, zorganizowana przez Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego i Instytut Muzyki i Tańca. Poniżej publikujemy zapis tej rozmowy.

Konferencja została zaadresowana do osób zarządzających instytucjami artystycznymi, a jej głównym celem było przedstawienie i wyjaśnienie przepisów, zasad i wytycznych wspierających bezpieczny powrót instytucji kultury do działań artystycznych z udziałem publiczności.

Uczestnicy konferencji mieli możliwość wcześniejszego przesłania pytań dotyczących warunków bezpiecznego powrotu do działalności w ich instytucjach, mogli również zadawać pytania na żywo, w trakcie konferencji. Odpowiedzi na pytania udzielali zaproszeni eksperci: mecenas Agnieszka Janowska, psycholog Anna Długołęcka, dr Paweł Abramczyk – dyrektor Departamentu Przeciwepidemicznego i Ochrony Sanitarnej Granic GIS, a także przedstawiciele organizatorów: Katarzyna Meissner – dyrektor Instytutu Muzyki i Tańca i Elżbieta Wrotnowska-Gmyz – dyrektor Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego.

Poruszane przez uczestników konferencji problemy najczęściej koncentrowały się tematach związanych z bezpieczeństwem artystów, pracowników administracyjnych i widzów. Dotyczyły takich zagadnień jak dystans społeczny, wykonywanie testów na obecność COVID-19, pomiary temperatury, reżimy bezpieczeństwa w trakcie spektakli, dezynfekcja obiektów, noszenie maseczek, udział dzieci i młodzieży w wydarzeniach artystycznych. Wiele pytań dotyczyło również kwestii czysto prawnych, takich jak stosowanie przepisów związanych z pozyskiwaniem i gromadzeniem danych osobowych widzów, składanie oświadczeń o stanie zdrowia czy zakres odpowiedzialności prawnej osób zarządzających instytucjami kultury. Poruszono także kwestie psychologiczne, takich jak budowanie zaufania i poczucia bezpieczeństwa u widzów, zasady efektywnego zarządzania pracownikami.

Poniżej publikujemy zapis rozmowy, która – taką mamy nadzieję – może wydać się pomocna dla osób zarządzających instytucjami kultury w Polsce.

Pytanie 1. Hubert Giziewski, Harmonium Consulting: Oprócz omówienia funkcjonowania w nowych warunkach sanitarnych dobrze byłoby odpowiedzieć na pytanie, o ile zostaną obcięte dotacje instytucjom kultury w ciągu kolejnych trzech miesięcy po okresie stypendialnym, co de facto uniemożliwi im funkcjonowanie.

Katarzyna Meissner, dyrektor Instytutu Muzyki i Tańca (dalej jako KM): Z treści publikowanych na stronach MKiDN, Instytutu Teatralnego oraz Instytutu Muzyki i Tańca wynika, że pakiet wsparcia dla artystów przygotowany na szczeblu rządowym obejmuje zarówno stypendia, pomoc w zakresie ulg ZUS-owskich, jak i pożyczki. Trwają prace nad dalszymi rozwiązaniami, które będą stanowić kontynuację wsparcia dla artystów oraz instytucji kultury. Gdy tylko pojawią się bardziej szczegółowe informacje na ten temat, zostaną one podane do publicznej wiadomości.

Pytanie 2. Monika Myśliwiec, Niepubliczna Krakowska Szkoła Sztuki Tańca: Jakie są perspektywy szkolnictwa artystycznego w nowym reżimie sanitarnym?

KM: To bardzo ogólne, ale bardzo ważne pytanie. Zostanie ono jak najszybciej skonsultowane zarówno z MKiDN, jak i Centrum Edukacji Artystycznej, a odpowiedź Państwu przekazana.

Pytanie 3. Piotr Klimek, Teatr Animacji w Poznaniu: Jakie powinny być zalecane formy trackingu uczestników w przypadku odmowy współpracy ze strony internetowych serwisów sprzedaży biletów?

KM: Są to informacje, które znacząco ułatwiłyby drogę kontaktu z uczestnikiem wydarzenia w przypadku, gdyby ten okazał się osobą potencjalnie zakażoną. Metody trackingu mogą być zarówno tradycyjne, jak i cyfrowe. W przypadku, gdy internetowe serwisy sprzedaży biletów nie zdołają zmodyfikować wystarczająco szybko swoich systemów pod tym kątem, pozostaje droga mailowa, własne serwisy oraz metody analogowe (papierowe) gromadzenia danych. Wybór sposobu poboru informacji od uczestników należy już natomiast wyłącznie do instytucji.

Pytanie 4. Artur Janusiak, Teatr Ateneum: W jaki sposób w teatrze realizować wytyczne w zakresie złożenia przez uczestnika obowiązkowego pisemnego oświadczenia przy wejściu na imprezę lub wcześniej drogą online?

Agnieszka Janowska, radca prawny (dalej jako AJ): Wsparciem w tym zakresie mogą być „Wytyczne dla organizatorów imprez kulturalnych i rozrywkowych w trakcie epidemii wirusa SARS-CoV-2 w Polsce”, przygotowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwo Rozwoju oraz Głównego Inspektora Sanitarnego – jest tam zamieszczona tabela przedstawiająca przykładowe metody zbierania informacji od tych uczestników, którzy mają dostęp do Internetu, jak i tych, którzy nie korzystają z Internetu, w tym m.in. rejestracja na stronie organizatora, podanie danych trackingowych, akceptacja regulaminu z RODO i oświadczenie uczestnika, że jeżeli wystąpią u niego objawy choroby, nie weźmie udziału w wydarzeniu i poinformuje o tym organizatora, pobranie biletu lub wejściówki, przy wejściu na teren obiektu poświadczenie tożsamości za pomocą nazwiska lub hasła (kodu) ustalonego w toku rejestracji.

Pytanie 5. Monika Szela, Teatr Maska w Rzeszowie: Czy oświadczenia widzów o ich stanie zdrowia są obowiązkowe?

AJ: Zaleca się obecnie wprowadzanie jak najwięcej rozwiązań mających na celu możliwość śledzenia uczestników wszelkich zgromadzeń, m.in. zbieranie informacji (np. oświadczeń) o stanie zdrowia od widzów.

Elżbieta Wrotnowska-Gmyz, dyrektor Instytutu Teatralnego (dalej jako EW): Dyrektorzy instytucji działają na gruncie ustawy z dnia 25 października 1991 o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej i to na nich spoczywa odpowiedzialność za bezpieczeństwo widzów. „Wytyczne dla organizatorów imprez kulturalnych i rozrywkowych w trakcie epidemii wirusa SARS-CoV-2 w Polsce” stanowią zbiór konkretnych wskazówek, wyprowadzonych z rozporządzeń rządowych; przenoszą tzw. rozporządzenia covidowe w formę praktycznej realizacji zasad nowego reżimu sanitarnego. Mam nadzieję, ze nasi widzowie, działając w poczuciu wspólnej odpowiedzialności, nie będą unikać tego nowego obowiązku, który leży w interesie nas wszystkich.

AJ: Faktycznie nie mamy przepisu, który mówi, że oświadczenia widzów o stanie zdrowia są obowiązkowe. Warto jednak na okres epidemii w taki sposób ukształtować prawo wewnętrzne w państwa instytucji, aby stało się to obowiązkowe (tak jak obecnie odbywa się to np. u fryzjera czy u kosmetyczki). Osoba, która odmówi złożenia oświadczenia o swoim stanie zdrowia, nie powinna mieć możliwości korzystania z tych usług. W takiej sytuacji widz po zapoznaniu się regulaminem instytucji kulturalnej, chcąc uczestniczyć w wydarzeniu, musi poddać się tej procedurze, a złożenia oświadczenia o stanie zdrowia staje się dla niego obowiązkowe.

Pytanie 6. Mateusz Goc, Filharmonia Kameralna im. Witolda Lutosławskiego w Łomży: Czy uczestnik ma potwierdzić tożsamość przy pomocy dokumentu?

AJ: Może, ale nie musi potwierdzić swojej tożsamości w ten sposób. W samych wytycznych jest informacja, że tożsamość poświadczyć można za pomocą nazwiska lub hasła czy kodu. Nie jest zatem wymagany dokument tożsamości.

Pytanie 7. Magdalena Ulejczyk, Mazowiecki Instytut Kultury: Czy widz może pozwać instytucję o zakażenie go wirusem z powodu niedopilnowania uczestników wydarzenia w kwestii noszenia maseczek ochronnych?

AJ: Nie jest to sytuacja niemożliwa, sądzę jednak, że jest mało realna – zwłaszcza w przypadku, gdy zdecydują się państwo w rozsądny sposób „podzielić się” z widzem odpowiedzialnością za jego bezpieczeństwo (np. informując widzów o zaleceniach czy oświadczeniach). Inną kwestią jest sam wynik takiego postępowania sądowego: to sąd, opierając się na zeznaniach biegłych sądowych, biegłych lekarzy wirusologów, zaleceniach i zasadach, których muszą przestrzegać dyrektorzy, będzie oceniał takie roszczenia. Obecnie nie mamy jeszcze przykładów żadnej praktyki sądowej związanej z koronawirusem.

Pytanie 8. Artur Janusiak, Teatr Ateneum: Czy wystarczający byłby zapis w wewnętrznym regulaminie instytucji, że sam fakt wejścia widza do teatru w dniu spektaklu, z wykupionym biletem, jest równoznaczny z oświadczeniem o jego stanie zdrowia?

AJ: W przypadku braku takiego poświadczenia na piśmie byłoby niezwykle trudno udowodnić później w sądzie, że widz został w sposób prawidłowy poinformowany o zagrożeniach i że prawidłowo poinformował nas o stanie zdrowia. Odradzam stosowanie milczącej metody składania przez widzów oświadczenia o stanie zdrowia.

Pytanie 9. Dominik Nowa, Nowy Teatr im. Witkacego w Słupsku: Co zrobić w przypadku, kiedy któryś z pracowników odmówi wykonania pracy, powołując się na sytuację niemożności zachowania reżimu sanitarnego?

AJ: Zgodnie z art. 210 Kodeksu pracy pracownik ma prawo powstrzymania się od wykonywania pracy, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika. Interpretacje tego przepisu w kontekście epidemii koronawirusa są podzielone. Natomiast stanowisko Państwowej Inspekcji Pracy jest takie, że sama obawa przed zachorowaniem nie jest podstawą do odmowy wykonywania pracy. Dodatkowo, powstrzymanie się od wykonywania pracy w rozumieniu art. 210 Kodeksu pracy nie może stanowić usprawiedliwienia nieobecności w pracy. Pracownik w tej sytuacji pozostaje bowiem do dyspozycji pracodawcy. Może zatem odmówić wykonywania pracy, kiedy nieodpowiednie warunki stwarzają realne zagrożenie dla jego zdrowia i życia, niemniej pozostając do dyspozycji pracodawcy. W przypadku nadmiernego lęku uniemożliwiającego pracę pracownik powinien zwrócić się do lekarza w celu znalezienia wsparcia i ewentualnie uzyskania zwolnienia lekarskiego.

PYTANIA UZUPEŁNIAJĄCE

Pytanie 10. Artur Janusiak, Teatr Ateneum: A co w przypadku, kiedy pracownik odmówi podpisania oświadczenia, że zwalnia teatr z odpowiedzialności, jeśli zarazi się na przykład poprzez taniec z potencjalnie chorym partnerem? Czy samo przedstawienie takiego oświadczenia do podpisania nie jest naruszeniem?

AJ: Nie istnieje przymus prawny, żeby zmusić pracownika do podpisania takiego oświadczenia. Natomiast przedstawienie pracownikowi takiego oświadczenia do podpisania nie jest naruszeniem prawa. W związku z tym, że pytania o ochronę danych osobowych pojawiają się często, informuję, że prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych wydał specjalne oświadczenie, z którego wynika, że przepisy o ochronie danych osobowych nie mogą być stanowić przeszkody w realizacji działań związanych z walką z koronawirusem.

Anna Długołęcka, psycholog (dalej jako AD): Odradzałabym wchodzenie z pracownikami w formę komunikacji opartej na zakazach. Rekomenduję taki rodzaj komunikacji, który sprawiłby, że pracownik zrozumie, że naszą intencją jest troska o jego zdrowie. Skuteczniejsze będzie budowanie klimatu dialogu, porozumienia i zaufania. Zadbajmy o to, żeby pracownik miał poczucie, że ma wybór, jak postąpić.

Dodatkowa informacja

Andrzej Hamerski, Teatr Muzyczny w Poznaniu: Wypracowaliśmy w teatrze metodę, która została wypracowana również przez poznański sanepid. Zwyczajowo mamy jedno wejście do teatru, tym razem udostępnimy także drugie, pracownicze, z których każde będzie wyposażone w dwa stanowiska – przy pierwszym pracownik będzie systematycznie wpuszczał osoby (dodatkowo powstała „nakładka” na regulamin sprzedaży biletów, mówiąca o konieczności wcześniejszego przybycia), przy drugim uczestnicy będą mieli możliwość dobrowolnego pomiaru temperatury, obowiązkowego wypełnienia oświadczenia nt. faktycznego stanu zdrowia oraz dobrowolnego oświadczenia o miejscu pobytu przez najbliższe dwa tygodnie. Informacje te będą archiwizowane i przechowywane przez okres 14 dni. Wspólnie z bilety24.pl wypracowaliśmy taką metodę, gdzie w momencie zakupu biletu będzie trzeba również zaznaczyć opcję „oświadczam, iż według swojej najlepszej wiedzy nie jestem osobą zakażoną oraz nie przebywam na kwarantannie lub pod nadzorem epidemiologicznym, zobowiązuję się do zakrywania ust i nosa maseczką ochronną lub inną dopuszczalną formą zakrywającą usta i nos”. Mam nadzieję, że wypracowane przez Teatr Muzyczny w Poznaniu rozwiązania okażą się komuś pomocne.

Pytanie 11. Ewa Iżykowska-Lipińska, Opera i Filharmonia Podlaska: Jak odnosić się do próśb pracowników administracji o oddelegowanie do pracy zdalnej?

AJ: Warunki pracy zdalnej mamy obecnie określone w przepisach, właśnie w związku z koronawirusem, należy zatem korzystać z tych rozwiązań prawnych.

AD: Paradoksalnie dzięki sytuacji pandemii mamy lepiej sformułowane zapisy prawne dotyczące uwarunkowań pracy zdalnej. W związku z tym, jeśli pracownik może wykonywać swoją pracę bez uszczerbku dla jej jakości z domu – powinniśmy zaufać pracownikowi i mu na to pozwolić. Pamiętajmy, że dużo ludzi ceni sobie pracę w domu. Niektórzy jednak cierpią i tęsknią za pracą zespołową i za wyjściem z domu. Dla wielu osób taka sytuacja jest trudna i bardzo męcząca psychicznie – należy do każdego pracownika podejść indywidualnie.

Pytanie 12. Ewa Pilawska, Teatr Powszechny w Łodzi: Czy jeśli ktoś z widzów mimo oświadczenia, deklaracji, że będzie zasłaniał usta i nos, zdejmie na widowni maseczkę, to można go wyprosić?

AJ: Nie mamy w tym zakresie podstaw ani przepisów, jednak powinniśmy zwracać takim osobom konsekwentnie uwagę. Jeśli taka osoba podpisała oświadczenie, że będzie przestrzegać obowiązku noszenia maseczki w trakcie spektaklu, to moim zdaniem mamy prawo poprosić taką osobę o opuszczenie sali.

Pytanie 13. Beata Waśko, Ośrodek Kultury im. Cypriana Kamila Norwida w Krakowie: Czy jest realne zagrożenie, że w przypadku powstania ogniska chorobowego dyrektor narażony będzie na odpowiedzialność i/lub możliwe będzie wystąpienie przeciwko dyrektorowi z powództwem o odszkodowanie, zadośćuczynienie

AJ: Należy wprowadzić do praktyki funkcjonowania instytucji takie rozwiązania prawne, które pozwolą nałożyć na widzów odpowiedzialność za zachowania niezgodne zgodne z wytycznymi oraz wewnętrznymi uregulowaniami instytucji.

Pytanie 14. Monika Szela, Teatr Maska w Rzeszowie: Czy przy repertuarze dziecięcym, kiedy na widowni znajdują się głównie kilkulatki, które prawdopodobnie nie wysiedzą godziny w maseczkach na buzi, są jakieś odstępstwa?

AJ: Nie istnieją rozwiązania prawne zawierające odstępstwa od obowiązku noszenia maseczek przez dzieci powyżej 4 roku życia.

Paweł Abramczyk z Departamentu Przeciwepidemicznego GIS (dalej jako PA): Dzieci do 4 roku życia nie muszą być w maseczkach, także w takich przestrzeniach, jak place zabaw, teatry, spektakle dla dzieci. Co innego dzieci powyżej 4 roku życia – dla nich maseczki są nadal obowiązkowe. Jednak dystans społeczny nie dotyczy rodzin (w tym dzieci z rodzicami) – rodziny mogą usiąść wspólnie na widowni. Dodatkowa informacja: w całej masie zachorowań na COVID w Polsce mamy tysiąc dzieci – na ogół chorobę przechodzą skąpoobjawowo bądź bezobjawowo, jednak dzieci także chorują.

Pytanie 15. Marta Wójcicka, Teatr Soho – Stowarzyszenie Studio Teatralne Koło: Czy jesteśmy zobowiązani do aktualizacji klauzuli RODO w związku z ewentualną koniecznością przekazania danych do GIS? Nigdzie nie ma wzoru takiego poprawnego zapisu. Czy GIS mógłby na swoich stronach umieścić takie wzory

AJ: Aktualizacja klauzul RODO jest obowiązkowa. Nowa treść klauzuli powinna dotyczyć możliwości przekazywania danych osobowych widzów właściwej miejscowo Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej (bardziej formalnie: właściwemu miejscowo Organowi Państwowej Inspekcji Sanitarnej), jeżeli wystąpi taka potrzeba. Zapisy takie należy utworzyć samodzielnie, brak jest dotychczas wzorów pomocniczych.

Pytanie 16. Hanna Trzeciak, Teatr Wielki – Opera Narodowa: Czy art 8a ust.5 pkt 2 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej stanowi podstawę do przetwarzania danych osobowych widzów, artystów, pracowników i osób współpracujących z Teatrem, w tym do odbierania oświadczeń o stanie zdrowia (dane wrażliwe)

AJ: Moim zdaniem tak, na podstawie przywoływanych już oświadczeń UODO. Teatr ma obowiązek przechowywania takich danych przez 14 dni.

Pytanie 17. Romana Agnel, Balet Dworski Cracovia Danza: Do kiedy będą obowiązywały procedury z pkt. 2

AJ: Wytyczne obowiązują przez cały okres ustanowienia w Polsce stanu epidemii i stanu zagrożenia epidemicznego. Wszelkie wytyczne przestaną obowiązywać wraz z odwołaniem ww. stanów.

Pytanie 18. Anna Wietrzyńska-Pavlov, Warszawska Opera Kameralna: Czy koordynatorem do spraw zdrowotnych musi być osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, czy może to być osoba zatrudniona na podstawie umowy cywilnoprawnej?

AJ: Nie ma przepisu, który zobowiązywałby do zawarcia z taką osobą kodeksowej umowy o pracę. Wytyczne mówią, że koordynatora można wyznaczyć spośród stałych pracowników instytucji kultury, np.: w drodze powierzenia mu dodatkowych obowiązków pracowniczych.

Pytanie 19. Małgorzata Langier, Śląski Teatr Lalki i Aktora Ateneum w Katowicach: Jak zbudować zaufanie wśród rodziców i opiekunów, by wrócili na spektakle dla dzieci i młodzieży? Kto i w jaki sposób ma pilnować przestrzegania reżimu sanitarnego podczas spektakli, w których biorą udział rodzice z dziećmi?

AD: Zaufanie do instytucji kultury będzie stanowiło sumę doświadczeń w kontaktach z instytucją oraz obserwacja sposobu jej działania w sytuacji kryzysowej. Niezwykle ważną rolę odegra tu komunikacja z widzami, której podstawą będzie:

a) wysyłanie przez instytucje kultury jasnych i klarownych komunikatów, budujących zaufanie. ważne jest, by cała instytucja i jej pracownicy (jako ambasadorzy instytucji) mówili jednym głosem, nie wyrażali sprzecznych opinii lub komunikatów,

b) wejście w dialog z widzami, zadawanie pytań w obszarze ich oczekiwań co do metod zapewnienia bezpieczeństwa w instytucji,

c) rzetelne informowanie widzów o nowych zasadach, budowanie komunikacji raczej na podstawie wspólnych wartości, a nie nakazów i gróźb,

d) konsekwencja w działaniach instytucji, omówienie wspólnych zasad działania z pracownikami, zaproponowanie działań skierowanych do widzów nie przestrzegających przyjętych zasad bezpieczeństwa (np. wręczanie widzom zdejmującym maseczki karteczki z komunikatem: „Wszyscy chcemy wyjść z tej pandemii cało i zdrowo. Uprzejmie prosimy – załóż maseczkę”),

e) równe traktowanie i dotrzymywanie obietnic.

Pytanie 20. Mateusz Goc, Filharmonia Kameralna im. Witolda Lutosławskiego w Łomży: Bardzo proszę o doprecyzowanie kwestii maseczek. Gramy koncert w sali poza siedzibą filharmonii (nasza sala jest w remoncie, musimy wynajmować salę lub gramy w kościele poza mszą). Czy muzycy muszą podczas koncertu nosić maseczki?

PA: Pytanie jest trudne i rodzi wątpliwości. Należy bowiem dokonać rozróżnienia pomiędzy muzyką stanowiącą „bieżącą” oprawę mszy, jako część wydarzenia religijnego, a koncertem po zakończeniu mszy, który de facto jest wydarzeniem artystycznym i powinno stosować się w stosunku do niego przepisy i rekomendacje takie jak dla pozostałych imprez kulturalnych. Pierwszą sytuację obejmują przepisy dotyczące sprawowania obrzędu religijnego. W drugim przypadku dotyczy to klasycznego wydarzenia artystycznego – nie ma znaku równości pomiędzy tymi dwoma wydarzeniami. Zatem dodatkowa oprawa muzyczna, koncerty „po mszy” wymagają stosowania obowiązkowych maseczek (poza muzykami, u których jest to niemożliwe: muzycy grający na instrumentach dętych, wokaliści). W trakcie takiego koncertu wszyscy pozostali uczestnicy mszy powinni mieć również założone maseczki oraz zachowywać dystans minimum 1,5 m. Również artyści powinni starać się zachować taki dystans. Jak wskazuje praktyka, stosowanie maksymalnego dystansu bardzo podnosi bezpieczeństwo uczestników wszelkich wydarzeń.

Pytanie 21. Artur Janusiak, Teatr Ateneum: Czy widzowie zamieszkujący razem są zobowiązani do utrzymywania dystansu społecznego?

PA: Osoby przebywające na widowni są zobowiązane do zachowania wymaganego przepisami dystansu społecznego, wskazanego w Wytycznych. Sprzedaż biletów powinna obejmować co drugie siedzenie. Natomiast w rozporządzeniu z 29 maja 2020 r. znajduje się zapis, mówiący o tym, że w przypadku rodzin można nie stosować „twardych” zasad dotyczących dystansu społecznego, dlatego rodzice z dziećmi do 13 roku życia mogą usiąść obok siebie.

Pytanie 22. Paweł Paszta, Teatr im. W. Horzycy w Toruniu: Na ile niebezpieczne jest przemieszczanie się ludzi w rzędach z dojściem do miejsca?

PA: Przebywanie nie dłuższe niż 15 minut w bezpośredniej bliskości (ok. 2 metrów) z osobami zdrowymi, które nie rozprzestrzeniają wirusa, jest względnie bezpieczne. Niebezpieczne jest przebywanie dłuższe lub w bliższej odległości, najgorsze natomiast jest znalezienie się aktywnej chmurze aerozolu zawierającego wirusa, powstałej w wyniku kichnięcia lub kaszlnięcia. Takie zachowanie rzeczywiście znacznie podnosi narażenie i niebezpieczeństwo zarażenia. Dlatego tak ważne są odpowiedzialne zachowania, związane m.in. z zakrywaniem nosa i ust oraz dezynfekcją rąk i powierzchni. Co do maseczek – najbardziej efektywne są maski kwalifikowane z filtrem, oznakowane jako FFP2 lub FFP3 – redukują one ok. 90% aerozolu, który może być wchłonięty przez nasze nozdrza. Maseczki chirurgiczne redukują natomiast ilość wchłoniętego aerozolu o ok. 70%. Cokolwiek innego zawieszonego na twarzy (szalik, część garderoby) – to redukcja zaledwie o ok. 30%.

Pytanie 23. Przedstawiciele Instytutu Grotowskiego, Opolskiego Teatru Lalki i Aktora, Opery Narodowej: Jak powinna wyglądać dezynfekcja? Jakich środków używać, by nie były utrudniające dla widzów?

PA: Wykaz dostępnych środków i preparatów do dezynfekcji (muszą to być środki certyfikowane) znajduje się na stronie Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Leczniczych i Produktów Biobójczych. Preparaty do dezynfekcji powierzchni powinny być na bazie alkoholu min. 70%; dezynfekować należy wszystkie elementy, które często dotykane są przez ludzi (przyciski w windzie, klamki, toalety, poręcze, przyciski itd.). Rekomenduję dokonywanie dezynfekcji tych elementów przed wydarzeniem i w jego trakcie co najmniej co godzinę. Nie jest natomiast zasadne dokonywanie dezynfekcji po każdym spektaklu obić miękkich foteli, krzeseł i podobnych elementów widowni. Jest to nieefektywne z punktu widzenia epidemiologii, ponadto mogłoby to spowodować zniszczenie tych elementów.

Pytanie 24. Hanna Trzeciak, Teatr Wielki – Opera Narodowa: Czy ozonowanie widowni jest skuteczniejsze niż środek dezynfekujący?

PA: Jest to skuteczna, jednak relatywnie droga metoda dezynfekcji. Przy dużych kubaturach koszt takiego ozonowania byłby bardzo duży. Ponadto ozon nie jest skutecznym środkiem na wszystkie wirusy – lepsze są preparaty na bazie aktywnego srebra lub perhydrolu, czyli stężonej wody utlenionej. Dodatkowo ozon w zbyt dużym stężeniu jest czynnikiem silnie drażniącym (nos, oczy, gardło). Po ozonowaniu zawsze należy wywietrzyć pomieszczenie. Skuteczne są również lampy UV, jednak może być trudne zapewnienie ich odpowiednio dużej ilości – można je traktować jako metodę uzupełniającą po dezynfekcji.

Pytanie 25. Teatr Śląski, Teatr Dramatyczny w Białymstoku: Co z grą aktorską? Co z zachowaniem odległości 1,5 metra? Co z noszeniem maseczek i przyłbic na scenie?

PA: Osoba, która głośno mówi czy śpiewa, generuje dużą ilość aerozolu, wyrzucanego na znaczną odległość (w przypadku wokalisty nawet do 4 m). Dlatego należy – gdy tylko warunki sceniczne na to pozwolą – zapewnić maksymalną odległość między artystami na scenie. Również samoświadomość artystów jest bardzo ważna. Muszą wiedzieć, że przychodzą do pracy zdrowi, że nie są zarażeni i nie będą inicjowali sytuacji ryzykownych. Aktualnie rekomendowane są spektakle mało obsadowe (kameralne).

Pytanie 26. KM: Jak wygląda sprawa testów kasetkowych?

PA: Według GIS testy kasetkowe są niewiarygodne, należy dodatkowo potwierdzać je każdorazowo wymazem. Dają złudne poczucie bezpieczeństwa – dlatego nie są rekomendowane przez GIS.

Pytanie 27. KM: Jaka powinna być odległość pomiędzy sceną a widownią?

PA: Zgodnie z wytycznymi przy występach nie zawierających partii wokalnych – minimum 2 m, w przypadku spektakli wokalnych – minimum 4 m, a najlepiej jeszcze więcej – 6 m (generalnie im większy dystans, tym lepiej i bezpieczniej).

Pytanie 28. Beata Waśko, Ośrodek Kultury im. Cypriana Kamila Norwida w Krakowie: Czy powinniśmy mierzyć widzom temperaturę?

PA: Zgodnie z rekomendacją GIS nie należy mierzyć temperatury widzom, gdyż pomiar temperatury może być niedokładny (w szczególności przy pomiarze wykonywany termometrem bezdotykowym po przybyciu widza do przedsionka /szatni / foyer teatru, chwilę wcześniej „wystawionego” / eksponowanego na oddziaływanie warunków pogodowych), uzyskane w jego wyniku pomiary mogą być mylne i nie związane z COVID-em (mogą mieć na nie wpływ hormony, cukrzyca, owulacja, nadczynność tarczycy itd.). Zalecam jednak mierzenie temperatury pracownikom teatru / szerzej: instytucji kultury – pomiar powinien być połączony z wywiadem na temat zdrowia i samopoczucia pracownika.

Pytanie 29. Ogólne pytanie na czacie: Odległość 1,5 – 2 m jest cały czas rekomendowana. Co, jeśli nie da się zachować tej odległości przy siedzeniach, i czy mimo odległości stosujemy maseczki?

PA: Należy starać się zachować odległość około 1,5 m, jeżeli natomiast będzie to odległość nieco mniejsza (np. ze względu na model krzeseł na widowni) – decyzja pozostaje w gestii dyrekcji instytucji. Dlatego w przypadku braku dokładnego zapewnienia tej odległości zawsze potrzebne są maseczki. Pamiętajmy również o dystansie wśród artystów na scenie.

Pytanie 30. Ogólne pytanie na czacie: Czy zasady, o których mówimy (bezpieczeństwa, odległości), obowiązują również podczas innych aktywności instytucji: np. warsztatów artystycznych oraz innych działań podejmowanych przez instytucje?

PA: Niezależnie od tego, czy mówimy o spektaklu, warsztatach czy koncercie, obowiązkowe jest stosowanie wytycznych i przepisów. Najczęściej warsztaty mają formę teatralną lub muzyczną. Często wymagają kontaktu, śpiewania itd. W związku z tym niezbędne są zachowanie odległości, maseczki, przy śpiewaniu najlepiej sprawdzi się przyłbica. Przypominam, że dzieci do 4 roku życia mogą nie nosić maseczek, zaś powyżej 4 roku życia – we wszelkich aktywnościach mają obowiązek zakładania maseczki. Przyłbice nie są konieczne w każdym przypadku, gdyż nie sprawdzają się w przypadku dzieci, szczególnie tam, gdzie rodzaj zajęć wymaga od dziecka aktywności ruchowej, zaangażowania motoryki ciała i jej koordynacji.

Należy jednak pamiętać o ograniczaniu wysiłku fizycznego, któremu może podlegać dziecko uczestniczące w takich warsztatach – maseczka na twarzy – która powinna być noszona jako środek ochronny – może utrudniać oddychanie (które już samo w sobie wymaga zwiększonego wysiłku) oraz sprzyja tworzeniu tak zwanej martwej przestrzeni oddechowej – osoba nosząca maskę w pewnym stopniu oddycha powietrzem chwilę wcześniej usuniętym z płuc podczas wydechu – a więc powietrzem zużytym, o zmniejszonej zawartości tlenu i podwyższonej zawartości dwutlenku węgla.