07.01.2019

Nakładem Wydawnictwa Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego ukazała się książka „Egoiści. Trzecia droga w kulturze polskiej lat 80.” Marcina Kościelniaka. Publikację zwycięskiego projektu Konkursu Wydawniczego organizowanego przez Instytut poprzedził cykl wykładów dotyczących Kultury Zrzuty – kulturowego fenomenu lat osiemdziesiątych. Książka dostępna jest w sprzedaży (35 zł) w księgarni „Prospero” oraz na www.prospero.e-teatr.pl.

„Trzecia droga w kulturze polskiej lat 80.” to zwycięski projekt II edycji Konkursu Wydawniczego organizowanego i finansowanego przez Instytut Teatralny. Wcześniej w ramach Konkursu opublikowana została świetnie przyjęta (nagrodzona między innymi nagrodą im. prof. Tadeusza Kotarbińskiego za wybitną pracę naukową z zakresu nauk humanistycznych) monografia „Nekroperformans. Kulturowa rekonstrukcja teatru Wielkiej Wojny” Doroty Sajewskiej. Książka Marcina Kościelniaka „Egoiści. Trzecia droga w kulturze polskiej lat 80.” ukazuje się w ramach tej samej serii wydawniczej – Nowa Biblioteka Instytutu Teatralnego.

W „Egoistach…” autor bada przede wszystkim lata 80., a w praktykach artystycznych interesuje go „trzecia droga” – za której realizatorów uważa Kulturę Zrzuty – oznaczająca wytworzenie postawy lokującej się poza hegemonią wartości wyznaczanych przez konflikt Partii z Kościołem.

Jak zauważała w recenzji wydawniczej dr Iwona Kurz, stawką nie jest jednak rekonstrukcja historyczna, bo Kościelniakowi chodzi o odniesienie do współczesnej Polski, o rozpoznanie miejsca, w którym jesteśmy.

W skrupulatnym wywodzie autor pokazuje nie tyle, że Kościół odgrywa istotną rolę w polskiej formacji kulturowej – to wiemy bardzo dobrze – ile że jego wpływy instytucjonalne i ideowe obecne są nawet tam, gdzie się ich nie spodziewamy, więcej: że są czymś w rodzaju ustawienia domyślnego tej formacji, wyznaczają nieusuwalny i nieprzekraczalny horyzont wyobraźni społecznej i politycznej Polaków.

Książka jest odświeżającym i istotnym uzupełnieniem, a jednocześnie pewnym przekształceniem mapy idei najnowszej historii Polski i ważnym głosem w toczącej się obecnie debacie o dziedzictwie Solidarności, również w jego lewicowym wymiarze. Autor buduje konsekwentny i trudny do przełknięcia obraz polskiego tradycjonalizmu – tym ostrzej przedstawiony, im bardziej przegląda się w lustrze praktyk Kultury Zrzuty.

– pisze Iwona Kurz.

Marcin Kościelniak – adiunkt w Katedrze Teatru i Dramatu Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zastępca redaktora naczelnego czasopisma „Didaskalia”. W latach 2006–2016 recenzent „Tygodnika Powszechnego”. Zajmuje się historią i politycznością teatru, sztuk performatywnych i wizualnych XX i XXI wieku. Autor książek: Prawie ludzkie, prawie moje. Teatr Helmuta Kajzara (2012), „Młodzi niezdolni” i inne teksty o twórcach współczesnego teatru (2014) oraz tomu z wyborem tekstów Helmuta Kajzara Koniec półświni. Wybrane utwory i teksty o teatrze (2012). Współredaktor książek: 20-lecie. Teatr polski po 1989 (2010), 1968/PRL/TEATR (2016), Teatr o Kościół (2018).

Celem Konkursu Wydawniczego IT jest wspieranie rozwoju rodzimej refleksji poświęconej sztuce scenicznej, w tym w szczególności teatrowi polskiemu, a także przedstawieniom kulturowym i performansom poprzez wydawanie oryginalnych, niepublikowanych wcześniej rozpraw i monografii. Instytut wspiera w szczególności te projekty, które podejmują problematykę teatru polskiego w szerszym kontekście badania kultury, rozpoznając rozmaite funkcje, jakie spełnia on wobec wspólnoty kulturowej. Ze szczególnym zainteresowaniem spotykają się propozycje, w których teatr traktowany jest jako medium spraw publicznych, mechanizmów wyłaniania i przepracowywania tożsamości i świadomości zbiorowej, ujawniania afektów decydujących o dynamice kultury i życia zbiorowego.

Zwycięskie projekty:
Dorota Sajewska, „Nekroperformans. Kulturowa rekonstrukcja teatru Wielkiej Wojny” (I edycja);
Łucja Iwanczewska, „Partycypacje, emancypacje, transformacje. Teatr intelektualnej wspólnoty” (I edycja);
Marcin Kościelniak, „Trzecia droga w kulturze polskiej lat 80.” (II edycja);
Zbigniew Majchrowski, „Dziady, tak jak były grane w teatrze polskim na progu XXI wieku (1998-2018)” (III edycja)