Instytut Teatralny i Państwowy Instytut Wydawniczy zapraszają na spotkanie z cyklu KSIĄŻKA W TEATRZE poświęcone książce Rafała Węgrzyniaka Procesy doktora Weicherta.
Rozmowę z udziałem Rafała Węgrzyniaka, Małgorzaty Leyko, Jagody Hernik Spalińskiej i Marcina Urynowicza poprowadzi Janusz Legoń. Spotkanie odbędzie się w poniedziałek 9 kwietnia o godzinie 18:00 w siedzibie Instytutu Teatralnego.
Procesy doktora Weicherta to próba przypomnienia i rehabilitacji jednego z czołowych twórców nowoczesnej kultury żydowskiej w Polsce – opowieść o jego życiu oraz dorobku pisarskim i teatralnym. W książce, zgodnie z tytułem, powraca wielokrotnie motyw procesów sądowych, najpierw inscenizowanych przez Michała Weicherta – reżysera mającego wykształcenie prawnicze – na scenach jidyszowych w okresie Dwudziestolecia, później – w Polsce komunistycznej – już rzeczywistych, z nim jako oskarżonym o współudział w Zagładzie z powodu kierowania instytucjami charytatywnymi. Książka poprzez świadectwa i dokumenty, ale też nawiązania do „Procesu” Franza Kafki, pokazuje dyskredytowanie i niszczenie awangardowego twórcy uwikłanego w spory polityczne bądź ideologiczne, bynajmniej nieodosobnione w dwudziestym stuleciu w Europie Środkowo-Wschodniej.
WSTĘP WOLNY
ADRES:
Instytut Teatralnyim. Zbigniewa Raszewskiegoul. Jazdów 100-467 Warszawa
Projekty
Książka w teatrze – cykl spotkań
Spotkania w Instytucie Teatralnym poświęcone najnowszym książkom o teatrze.
Michał Weichert
Michał Weichert (1890-1967) urodził się w Podhajcach na Podolu. Dorastał w Stanisławowie. Studiował prawo we Lwowie i Wiedniu, gdzie uzyskał tytuł doktora. W latach 1916-1917 w Berlinie terminował jako reżyser u Maxa Reinhardta. Na początku 1918 przyjechał do Warszawy.
W niepodległej Polsce pracował jako nauczyciel i radca prawny, redagował czasopisma literackie i teatralne, był krytykiem i tłumaczem, prowadził szkołę aktorską, przewodniczył Związkowi Artystów Scen Żydowskich.
Jako reżyser zdobył rozgłos w 1928 adaptacją powieści Kidusz Haszem Szaloma Asza zrealizowaną w Trupie Wileńskiej. W 1929 stworzył studium aktorskie, z którego wyłonił się Teatr Młodych (Jung Teater), który zainaugurował działalność w 1933 reportażem o procesie Sacca i Vanzettiego, Boston, w symultanicznej inscenizacji stworzonej przez Weicherta wraz z architektem Szymonem Syrkusem. Boston został przeniesiony do Studia im. Żeromskiego. Weichert wystawiał faktomontaże (Krasin, Missisipi), ale też tradycyjne dzieła literatury jidysz w groteskowym ujęciu (Trupa Tanencapa na motywach Obaj Kune Lemel Abrahama Goldfadena albo Skarb Napoleona według Poszukiwaczy złota Szolem Alejchema). Teatr Młodych był ceniony i popierany przez czołowych polskich twórców, jednak władze z powodu demonstrowania politycznego radykalizmu doprowadziły do odebrania zespołowi koncesji i eksmisji z warszawskiej siedziby. Pod zmienionymi nazwami (Młoda Scena albo Teatr Nowy) zespół występował nadal w innych miastach, najpierw w Wilnie, potem w Krakowie, aż do 1939.
W czasie wojny Weichert poświęcił się działalności charytatywnej na terenie Generalnego Gubernatorstwa i przewodniczył Żydowskiej Samopomocy Społecznej współdziałającej z Radą Główną Opiekuńczą. Od maja 1943 do lipca 1944 na terenie zlikwidowanego już krakowskiego getta prowadził Ośrodek Wsparcia przekazujący pomoc materialną Żydom z obozu płaszowskiego. Nie zlikwidował go pomimo polecenia podziemnych działaczy żydowskich i polskich z Żegoty. Zaraz po wojnie Weichert został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa pod zarzutem kolaboracji z Niemcami. Specjalny Sąd Karny w Krakowie w styczniu 1946 uznał, że jest niewinny. W grudniu 1949 Sąd Społeczny przy Centralnym Komitecie Żydów w Polsce usiłował jednak dowieść, że Weichert był kolaborantem i ukarał go napiętnowaniem. W ten sposób usankcjonowano stosowany wobec Weicherta w komunistycznej Polsce ostracyzm. Uniemożliwiono mu bowiem reżyserowanie na scenach żydowskich i polskich. W 1958 Weichert wyemigrował z rodziną do Izraela.
Recenzja książki | Ewa Gałązka
Rehabilitacja po latach
Michał Weichert, jeden z najważniejszych twórców nowoczesnej kultury żydowskiej w Polsce doczekał się wreszcie biografii. Rafał Węgrzyniak, historyk i krytyk teatralny swoją pierwszą publikację dotyczącą Weicherta opublikował w 1993 r. w Zeszytach Literackich. W artykule „Bruno Schulz na >>Krasinie<< w Jung Teater” odtwarzał wizytę Zofii Nałkowskiej i Bruno Schulza na granym w jidysz spektaklu „Krasin” w reż. Michała Weicherta. W latach 90. prowadził kwerendę prasową i archiwalną dotyczącą dziejów Jung Teater, a jej rezultat opublikował na łamach „Pamiętnika Teatralnego”.
