Wykład Eriki Fischer-Lichte „Teatrologia po przejściach. Jak uczyć o teatrze? Po co go studiować?” oraz debata z udziałem Wojciecha Dudzika, Joanny Krakowskiej i Tomasza Kubikowskiego. Prowadzenie: Małgorzata SugieraKilka miesięcy temu ukazał się po polsku podręcznik niemieckiej badaczki teatru i przedstawień Eriki Fischer-Lichte „Teatr i teatrologia. Podstawowe pytania”, przetłumaczony i opatrzony wstępem przez Małgorzatę Sugierę i Mateusza Borowskiego (UJ). Autorka, znana w Polsce przede wszystkim z pracy „Estetyka performatywności”, podejmuje w nim rozważania o najważniejszych problemach i kierunkach wiedzy o teatrze, proponując swoistą reaktywację dziedziny, następującą po kolejnych zmieniających jej oblicze zwrotach, na czele z kulturowym i performatywnym. Lektura „Teatru i teatrologii” prowokuje do dyskusji, której sedno stanowi pytanie: jak możliwa jest i jak może wyglądać uniwersytecka teatrologia w XXI wieku? Jego postawienie wydaje nam się szczególnie ważne dziś w Polsce, w momencie poszukiwania nowych modeli nauczania o teatrze.
W pierwszej części spotkania Erika Fischer-Lichte wygłosi wykład w języku polskim zatytułowany „Teatrologia – czym jest i po co ją studiować?” Autorka nawiązuje do tytułu wykładu, który w 1789 roku wygłosił Friedrich Schiller, kiedy obejmował katedrę historii powszechnej na uniwersytecie w Jenie. Schiller pytał o istotę historii świata, zaś sens jej studiowania widział w tym, że jak żadna inna wiedza pomaga w doskonaleniu natury ludzkiej. Podobne pytanie można postawić dziś w odniesieniu do wiedzy o teatrze.Pierwsza część wykładu podejmuje kwestię istoty teatrologii jako wiedzy, która powstała na początku XX wieku w związku z radykalną zmianą koncepcji teatru. Pomyślana jako wiedza o przedstawieniach (artystycznych), dziś chciałaby zajmować się ich wszystkimi rodzajami. Tymczasem rozsądek nakazuje zawęzić obszar badań do trzech podstawowych dziedzin: teorii teatru, analizy przedstawienia i historii teatru. Każda nieco inaczej definiuje teatr i wymaga innego podejścia metodologicznego, odmiennie też skorzystać może na poszerzeniu obszaru badań o innego typu przedstawienia (performanse), co pokazują wybrane przykłady.Druga część wykładu przekonuje, że węższa definicja teatrologii jako dziedziny badań i nauczania, zwiększa jedynie jej operacyjność. Precyzyjnie zdefiniowane przedstawienie staje się wtedy miejscem refleksji nad jednostką i społeczeństwem, doskonalszym od innych, bo umożliwiającym doświadczenie „tu i teraz”. Dlatego też wiedza o teatrze pozwala nie tylko zgłębiać tajniki jednej ze sztuk pięknych, lecz także umożliwia bezpośredni wgląd w to, czym jest theatrum vitae humanae.
Erika Fischer-Lichte
Erika Fischer-Lichte kieruje pracami centrum badań Verflechtungen von Theaterkulturen (2008) na Freie Universität w Berlinie oraz studium doktoranckiego InterArt (2006). Wykładała gościnnie w Stanach Zjednoczonych, Rosji, Indiach, Japonii, Chinach i Norwegii. W latach 1995–1997 była przewodniczącą International Federation for Theatre Research. Opublikowała wiele tłumaczonych na języki obce monografii z dziedziny estetyki, historii i teorii teatru, które podejmują problemy z zakresu semiotyki, badań performatycznych, teatru współczesnego i dialogu kultur w teatrze. Do tej pory ukazała się po polsku jej Estetyka performatywności (Księgarnia Akademicka, 2004).
