Spróbujmy opowiedzieć historię PRL-u w dziesięciu przedstawieniach.Spróbujmy z perspektywy teatralnego fotela przedstawić historię życia politycznego i artystycznego, postaw i aspiracji, obyczaju i intelektualnych mód tego czasu.Teatr oferuje nam metaforyczny punkt widzenia, z którego można postrzegać przeszłość. Za każdym razem więc punktem wyjścia będzie spektakl teatralny potraktowany jako dogodny punkt obserwacyjny zjawisk pozateatralnych i baza wypadowa w rejony niekoniecznie bezpieczne.Opowieść o teatrze z jego uwikłaniem w debatę publiczną lub jej pozory, w przemiany polityczne, w światopoglądowe spory, gry propagandowe i strategie oporu, może być zatem opowieścią o Polsce. Zwłaszcza jeśli przedstawienie teatralne usytuuje się w pobliżu innych przedstawień: między filmem – literaturą – sztukami wizualnymi, pośród ceremoniałów państwowych, w kontekście przemian obyczajowych i modernizacyjnych, wobec manifestacji społecznego konformizmu i kontestacji. Bo przedstawienia to nie tylko spektakle teatralne, ale także strategie przedstawiania i formy przedstawień najistotniejszych kwestii życia publicznego.Dziesięć przedstawień to dziesięć spektakli teatralnych, a zarazem dziesięć estetycznych i ideologicznych punktów widzenia, dziesięć propozycji organizowania wiedzy o przeszłości, dziesięć potencjalnych konfliktów.Nie ma się też co oszukiwać: historia PRL-u w dziesięciu przedstawieniach będzie historią ruchomą, wielopoziomową i ideologicznie interesowną. Na początek wypadałoby więc określić miejsce, z którego się patrzy – światopogląd i doświadczenie decydujące o tym, co się dostrzega i co wydaje się ważne, oraz moment, w którym się patrzy – dzisiejsze konflikty, spory i problemy, które nieraz decydują o naszym widzeniu przeszłości…
Wykładom towarzyszyć będą projekcje filmów Michała Januszańca i Joanny Krakowskiej, zrealizowane techniką found footage oraz kolejne odsłony internetowej historii teatru polskiego na stronie www.teatrpubliczny.pl Cykl wykładów o teatrze w PRL stanowi inaugurację kilkuletniego projektu zatytułowanego TEATR PUBLICZNY. PRZEDSTAWIENIA, który obejmie historię polskiego teatru od roku 1765 do dzisiaj. Na przypadające w 2015 roku 250-lecie teatru publicznego w Polsce Instytut Teatralny ma nadzieję przedstawić całą jego historię w multimedialnej formie.
Uczestnictwo w wykładach zostanie potwierdzone „kartką na kartki”. Posiadacze kompletu otrzymają książkę Joanny Krakowskiej „Mikołajska. Teatr i PRL”.
dr JOANNA KRAKOWSKA (ur. 1964)
Absolwentka filologii angielskiej Uniwersytetu Warszawskiego, adiunkt w Instytucie Sztuki PAN, wice-naczelna miesięcznika „Dialog”, historyczka teatru współczesnego, eseistka, tłumaczka, redaktorka. Jest współautorką zbioru esejów „Soc i sex. Diagnozy teatralne i nieteatralne” (2009), nagrodzonego w konkursie Fundacji Kultury, oraz redaktorką książek „Teatr drugiego obiegu” (2000), „Aktor teoretyczny” (2002), „Teatr. Rekonstrukcje” (2004). Jej książka „Mikołajska. Teatr i PRL” (2011) była nominowana do nagród literackich Gryfia i Nike.
PROGRAM WYKŁADÓW
23 X 2012 „Elektra”, czyli POWSTANIEPrzedstawienie Edmunda Wiercińskiego z 1946 roku jest tu pretekstem do pokazania, jak polski teatr po wojnie odbudowywali akowcy ręka w rękę z kościuszkowcami, i jak w PRL-u podchodzono do kwestii powstania warszawskiego.
6 XI 2012 „Meir Ezofowicz”, czyli ŻYDZIWielokrotnie wznawiane przedstawienie Teatru Żydowskiego będzie punktem wyjścia do opowiedzenia o wielkiej aktorce – Idzie Kamińskiej, o jej znaczeniu dla Teatru Żydowskiego i miejscu w polskiej kulturze.
10 XII 2012 „Pociąg do Marsylii”, czyli TERRORTeatr socrealistyczny miał zapewne szereg słabości, ale też pewną siłę – tworzyła go między innymi LidiaZamkow, obdarzona wielką siłą perswazji uczennica Leona Schillera. Tadeusz Kantor projektował w tym teatrze dekoracje.
15 I 2013 | „Święto Winkelrida”, czyli TORSJERozliczanie się z zaangażowania w stalinizm Ludwik Flaszen nazwał torsjami. Kazimierz Dejmek rozliczał się „Świętem Winkelrida”. Rozliczanie co pewien czas władzy z kolejnych „okresów błędów i wypaczeń” było charakterystyczne dla Peerelu. Co pewien czas oczyszczało atmosferę i ożywiało nadzieje społeczne. Dzisiaj to już nie to – nie ma już takich odwilży, tylko co cztery lata wybory.
19 II 2013 | „Kartoteka”, czyli BOHATERKim był bohater PRL-u? Kto był wówczas bohaterem? Rodowody pokornych i niepokornych na scenie teatralnej. I potrzeba przywrócenia należnego miejsca w historii polskiego teatru Wandzie Laskowskiej.
5 III 2013 | „Rzecz Listopadowa”, czyli DZIEDZICTWORomantyzm w wydaniu peerelowskim, w dodatku w 1968 roku to dobry powód, by zastanowić się nad sposobem spożytkowania romantycznego dziedzictwa w teatrze tego czasu.
26 III 2013 | „Dawne czasy”, czyli SALONErwin Axer był reżyserem, który w PRL-u kultywował inteligenckie snobizmy. Dzięki niemu uniknięto w teatrze kompromitujących zaległości. Czy sprawy, które podejmował były wówczas pierwszej wagi? A może szkoda, że nie były?
16 IV 2013 | „Pluskwa”, czyli KONFORMIZMNiedokończone przedstawienie Konrada Swinarskiego, którego premiera miała miejsce w 1975, w teatrze Adama Hanuszkiewicza. W roli głównej Tadeusz Łomnicki. Każdy fakt znaczy tu coś więcej niż się na pozór wydaje.
7 V 2013 | „Kubuś Fatalista i jego Pan” czyli ŚMIECHTo śmiech uratował PRL i wówczas – przed nienawiścią, i teraz – przed zapomnieniem. Ale różne były rodzaje śmiechu w PRL-u.
11 VI 2013 |„Sen o Bezgrzesznej”, czyli MARZENIAW dużej mierze na marzeniach ufundowana jest historia Polski. Pół biedy, jeśli pozostały niezrealizowane, gorzej – jeśli je zrealizowano i przyniosły tylko rozczarowanie i gorycz. Teatr PRL-u często odwoływał się do marzeń, może dlatego teraz czasem marzymy o teatrze „jak za PRL-u”.
